Ποια προβλήματα προσπαθούμε να λύσουμε, τελικά;
Γιατί να ασχοληθεί κάποιος με τον προϋπολογισμό; Η πληροφορία που περιέχει φαίνεται προσβάσιμη μόνο σε άτομα με εξειδικευμένη γνώση. Πώς μπορούμε εμείς, απλοί πολίτες, να τον καταλάβουμε; Μήπως δεν χρειάζεται καν να ασχοληθούμε μαζί του;
Όσο διάβαζα για τον προϋπολογισμό όμως, και χτίζοντας αυτό το site, κατάλαβα ότι αν και εύλογες, αυτές οι ερωτήσεις είναι λανθασμένες.
Ή για να είμαι ακριβής, όχι λανθασμένες, αλλά ανάποδες. Αντεστραμμένες.
Αυτό το οποίο ήθελα να μάθω ήταν οι προθέσεις της κυβέρνησης. Τι σκοπεύει να κάνει το κράτος με τα δημόσια έσοδα; Πού θα πάνε οι φόροι που πληρώνω; Ο Προμηθέας και η Διαύγεια μας ενημερώνουν για τα έξοδα αφού γίνουν.
Δεν μας λένε τις προθέσεις, παρά μόνο τις ενέργειες, μεμονωμένες, εκτός πλαισίου και προγραμματισμού.
Όχι, δεν με ενδιαφέρει να δω που ξοδεύει χρήματα το κράτος αφού το κάνει. Με ενδιαφέρει να δω που σκοπεύει να τα ξοδέψει, πριν το κάνει.
Αυτό ακριβώς είναι ο προϋπολογισμός: Το όραμα της κυβέρνησης για το τι θα χρηματοδοτήσει.
Πώς θα κατευθύνει το δημόσιο χρήμα;
Με άλλα λόγια, ποια προβλήματα θεωρεί σημαντικά και πώς σκοπεύει να τα λύσει;
Γενικές Κρατικές Δαπάνες: Η απάντηση σε κάθε ερώτηση
Κοιτώντας λοιπόν τον προϋπολογισμό σαν πηγή απαντήσεων, άρχισα να μαθαίνω κάποια πράγματα.
Το πιο σημαντικό πράγμα που έμαθα είναι πως περίπου τα μισά χρήματα, 39 από τα 90 δις, του τακτικού σκέλους (εξαιρώντας τα δάνεια) πάνε σε ένα και μόνο φορέα εξόδων: τις Γενικές Κρατικές Δαπάνες στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών.
Αυτό το βρίσκω διαφωτιστικό. Περίπου ο μισός τακτικός προϋπολογισμός πάει σε μία εξαιρετικά γενική κατηγορία από την οποία μπορεί να διατεθεί οπουδήποτε, χωρίς καμία δέσμευση. Ο μισός προϋπολογισμός μπορεί να διατεθεί για φοιτητικά συγγράμματα ή για δακρυγόνα. Θα δούμε ποιο, κατά τη διάρκεια του έτους.
Αυτό δεν είναι παράνομο, ή παράτυπο, ή λογιστικά ασυνεπές. Κανείς δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτό το γεγονός για να κατηγορήσει την κυβέρνηση για κάτι.
Εκτός από αδιαφάνεια. Ή έλλειψη προγραμματισμού. Ή οράματος.
Η πολυπλοκότητα είναι αδιαφάνεια
Ένα κράτος είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα, δεν μπορεί ένας άνθρωπος να το καταλάβει όλο. Δεν περιμένω να καταλαβαίνω κάθε ζήτημα το οποίο απασχολεί την κυβέρνηση.
Όμως, όπως υπάρχει πολυπλοκότητα που είναι απαραίτητη, έτσι υπάρχει και πολυπλοκότητα που δεν είναι απαραίτητη. Που είναι εσκεμμένη. Επιτηδευμένη. Που υπάρχει για να καλύψει κάτι, όχι για να το διαχειριστεί.
Η πολυπλοκότητα είναι πολύ αποτελεσματική στην παραπλάνηση. Επικαλούμενη το όνομά της, σημαντικά θέματα μπορούν να γίνουν απλησίαστα από το κοινό, χωρίς πολλά παράπονα.
Το καλό είναι πως τέτοια πολυπλοκότητα δεν θέλει και πολύ για να την ξεσκεπάσεις. Αρκεί να κοιτάξεις λίγο προσεκτικά.
Και αν κοιτάξεις, και προσέξεις, και μελετήσεις λίγο, θα καταλάβεις πως δεν είναι λογικό ο μισός προϋπολογισμός να πηγαίνει σε μία μαύρη τρύπα, και ο υπόλοιπος να πηγαίνει σε αδιαφανείς μείζονες κωδικούς.
Και μια που το κατάλαβες αυτό, μπορείς να αρχίσεις να απαιτείς πράγματα.
Μπορείς να απαιτείς εξηγήσεις. Να απαιτείς να μάθεις τι σκοπεύει ακριβώς να κάνει η κυβέρνηση με τα χρήματά σου.
Είναι δικαίωμά σου να ξέρεις. Είναι υποχρέωσή τους να εξηγήσουν. Δεν υπάρχει κανένας νόμος που να περιορίζει την επικοινωνία του προϋπολογισμού σε 584 σελίδες με πίνακες.
Δεν χρειάζεται να σταματήσεις στον προϋπολογισμό
Η “επίκληση στην πολυπλοκότητα” συχνά είναι το τέλος της συζήτησης, μία τερματική απάντηση που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης.
Σου λέει πως η πληροφορία είναι εκεί, οι απαντήσεις σε περιμένουν, αλλά δεν ξέρεις να τις βρεις. Φταις εσύ.
Αλλά δεν χρειάζεται να είναι έτσι. Δεν είναι υποχρέωση των πολιτών να αποκρυπτογραφήσουν τις προθέσεις της κυβέρνησης μέσα από νούμερα και πίνακες.
Είναι υποχρέωση της κυβέρνησης να εξηγήσει σε όλους τι σημαίνουν.
Και βέβαια αυτό ισχύει για κάθε πτυχή της δημόσιας ζωής, κάθε ενέργεια του κράτους.
Αν η κυβέρνηση θέλει να ξοδέψει τα λεφτά μας, πρέπει να εξηγήσει τι προσδοκεί να πετύχει. Και πρέπει να είναι κατανοητό από όλους.
Αν η κυβέρνηση θέλει να αγοράσει περισσότερα δακρυγόνα από φοιτητικά συγγράμματα, τότε πρέπει να ξέρουμε ακριβώς τι σχέδια έχει για την αστυνομία, και τι σχέδια έχει για τα πανεπιστήμια. Δεν χρειάζεται να είμαστε λογιστές για να συμμετάσχουμε.
Αυτό σημαίνει να κρατάμε το κράτος υπόλογο. Να το υποχρεώνουμε να εξηγεί κάθε ενέργεια, να προσδοκούμε σαφήνεια και διαφάνεια στις προθέσεις του.
